فصل سوم برزخ‌ 

اشاره

و از منازل مَهُوله(166) برزخ است که حق تعالی ذکر آن فرموده در سوره مؤمنون :
« . . . وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ اِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ»
[ . . . از پشت‌سرشان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند(168)]  .
و حضرت صادق‌علیه السلام در جزء حدیثی فرمود : « . . . و لکن به خدا سوگند که من می‌ترسم بر شما از برزخ . راوی گفت : گفتم : چیست برزخ؟ فرمود : قبر است از زمان مردن تا روز قیامت»(169) .
از «لُبُّ اللُّبابِ» قُطب راوندی نقل شده که «در خبر است که مردگان می‌آیند در هر شب جمعه از ماه رمضان ، پس می‌ایستند ، پس فریاد می‌کنند هر یک از ایشان به آواز حزینِ گریان ، که ای اهل من! ای فرزندان من! ای خویشان من! مهربانی کنید به ما به چیزی ، خدا رحمت کند شما را ، ما را به خاطر بیاورید ، فراموش مکنید ما را ، رحم کنید بر ما و بر غربت ما ، پس بدرستیکه ما ماندیم در زندان تنگی و اندوه و زاری و غمی [طولانی و سختی ، پس رحم کنید بر ما و بخل نکنید به دعا و صدقه برای ما ، شاید خدا رحم کند ما را پیش از آنکه شما مانند ما شوید .
ای دریغ! که ما توانا بودیم مانند شما ، ای بندگان خدا! بشنوید سخن ما را و فراموش نکنید ما را به درستیکه این زیادی‌های معاش که در دست شما است در دست ما بود ، ما خرج نکردیم آنها را در راه خدا و منع کردیم حق را ، پس گردید آنها وبال برای ما و منفعت برای دیگران .
مهربانی کنید به ما به یک دِرْهَم یا قُرصِ نانی یا پاره‌ای از چیزی ، پس فریاد می‌کنند : چقدر نزدیک است که گریه کنید بر نفس‌ها [ی] خود و نفع ندهد چنانکه ما گریه می‌کنیم و نفع نمی‌دهد ما را؛ پس کوشش کنید پیش از آنکه مثل ما شوید»(170) .
و در جامع الاخبار نقل شده که «بعضی از صحابه حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله وسلم از آن حضرت نقل کرده که فرمودند : هدیه بفرستید برای مردگان خود؛ پس گفتیم که چیست هدیه مرده‌ها؟ فرمود : صدقه و دعا . و فرمود : ارواح مؤمنین هر جمعه‌ای به آسمان دنیا مقابل خانه‌ها و منزل‌های خود می‌آیند و هر یک از ایشان به آواز حزین با گریه فریاد می‌کنند ، ای اهل من ، و اولاد من! ای پدر من ، و مادر من ، و خویشان من! مهربانی کنید بر ما - خدا رحمت کند شما را - به آنچه بود در دست ما ، و عذاب و حساب او بر ما است و نفعش برای غیر ما . و هر یک فریاد می‌کنند خویشان خود را که مهربانی کنید بر ما به درهمی یا به قُرصِ نانی یا به جامه‌ای؛ که خداوند بپوشاند شما را از جامه بهشت .
پس گریست رسول خدا [صلی الله علیه وآله وسلم و گریه کردیم ما ، و آن جناب از زیادی گریستن قدرت بر سخن گفتن نداشت . پس فرمود : اینها برادران دینی شمایند که خاکِ پوسیده شدند بعد از سرور و نعمت ، پس ندا می‌کنند به عذاب و هلاکت بر جانهای خود و می‌گویند : وای بر ما! اگر انفاق می‌کردیم آنچه را که در دست ما بود در طاعت و رضای خداوند ، محتاج نبودیم به سوی شما .
پس برمی‌گردند به آن حسرت و پشیمانی و فریاد می‌کنند : زود بفرستید صدقه مردگان را»(171) .
و نیز در آن کتاب از آنحضرت مَرویست که فرمود : «هر صدقه‌ای که برای میّتی بدهی می‌گیرد آن را مَلَکی در طبقی نور که درخشان است ، شعاع آن می‌رسد به هفت آسمان؛ پس می‌ایستد بر لب قبر ، پس فریاد می‌کند : «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ الْقُبُورِ» ، اهل شما فرستادند این هدیه را به سوی شما . پس میّت می‌گیرد آنرا و داخل در قبر خود می‌کند و بدان خوابگاهش فراخ می‌شود .
پس فرمود صلی الله علیه وآله وسلم : آگاه شوید! هر کس مهربانی کند مرده‌ای را به صدقه ، پس برای او است نزد خداوند از اجر مانند [کوه] اُحُد ، و می‌باشد روز قیامت در سایه عرش خداوندی که نیست سایه‌ای جز سایه عرش خدا ، و زنده و مرده به این صدقه نجات می‌یابند(172) .
و حکایت شده که امیر خراسان را در خواب دیدند که می‌گفت : «بفرستید برای من آنچه را که می‌اندازید برای سگان خود که من محتاجم به آن»(173) .
علامه مجلسی‌رحمه الله در زاد المعاد فرموده : «و باید که مردگان را فراموش نکنند زیرا که دست ایشان از اعمال خیر کوتاه گردیده و از جانب فرزندان و خویشان و برادران مؤمن امیدوارند و احسان ایشان را چشم به راهند خصوصاً در دعا کردن در نماز شب و بعد از نمازهای فریضه و در مشاهدِ مُشَرّفه پدر و مادر را زیاده از دیگران باید دعا کرد و اعمال خیر برای ایشان بعمل آورد .
و در خبر است که بسا فرزندی که در حال حیات پدر و مادر عاق ایشان باشد و بعد از فوت ایشان نیکوکار گردد به سبب اعمال خیری که برای ایشان بعمل آورد ، و بسا فرزندی که در حال حیات پدر و مادر نیکوکار باشد و بعد از فوت ایشان عاق گردد به سبب آنکه اعمال خیری که باید از برای ایشان بعمل آرد کم به عمل آورد ، و عمده خیرات برای پدر و مادر و سایر خویشان ، آنست که قرض(174) ایشان را ادا کند ، و ایشان را از حقوق خدا و خلق بری گرداند ، و حجّ و سایر عباداتی که از ایشان فوت شده باشد سعی کند به استیجار یا به تبرّع بجا آورد .
و در حدیث صحیح منقول است که امام صادق‌علیه السلام در هر شب برای فرزند خود و در هر روز برای پدر و مادر خود دو رکعت نماز می‌کردند و در رکعت اول «اِنّا اَنْزَلْناه» و در رکعت دوم «اِنّا اَعطَیناک» می‌خواندند .
و به سند صحیح از حضرت صادق‌علیه السلام منقول است که : بسا باشد که میّت در تنگی و شدّتی بوده باشد و حق‌تعالی به او وسعت دهد و تنگی را از او بردارد ، پس به او گویند که این فَرَح که تو را روی داد به سبب نمازی است که فلان برادر مؤمن برای تو کرد؛ راوی پرسید : دو میّت را در دو رکعت نماز شریک می‌توانم کرد؟ فرمود : بلی .
و فرمود که : میّت شاد می‌شود و فَرَح می‌یابد به دعا و استغفاری که برای او کنند ، چنانکه زنده شاد می‌شود به هدیه‌ای که برای او بَرَند .
و فرمود که : بر میّت داخل می‌شود در قبرش نماز و روزه و حج و تصدّق و سایر اعمال خیر و دعا ، و ثواب آن اعمال برای کسی که کرده و برای مرده ، هر دو نوشته می‌شود .
و در حدیث دیگر فرمود که : هر که از مسلمانان برای میّتی عمل صالحی بکند ، خدا ثواب او را مُضاعَف می‌گرداند و میّت به آن عمل مُنتَفَع می‌گردد .
و در روایتی وارد شده است که هرگاه شخصی به نیّت میّتی تَصَدُّقی بکند ، حق‌تعالی جبرئیل را امر می‌نماید که با هفتاد هزار ملک به نزد قبر او می‌روند و هر یک طبقی در دست دارند از نعمتهای اِلهِیَّه و هر یک به او می‌گویند : السلام علیک ای دوست خدا! این هدیه فلان مؤمن است برای تو ، پس قبر او روشن می‌شود ، و حق‌تعالی هزار شهر در بهشت به او کرامت می‌فرماید ، و هزار حوری به او تزویج می‌نماید ، و هزار حُلِّه به او می‌پوشاند ، و هزار حاجت او را روا می‌کند»(175) .
مؤلف گوید : که شایسته است من در اینجا نقل کنم چند حکایت نافعه از منامات صادقه ، و مبادا که اعتنایی ننمایی به آنها و خیال کنی که آنها خوابی است از خوابهای پریشان یا افسانه‌ای است که از برای صِبیان نقل می‌کنند ، بلکه خوب تأمّل کن در آنها که تأمّل در آنها هوش از سر رباید و خواب از چشمان .
فسانه‌ها همه خواب آورد ، فسانه من
ز چشم ، خواب رباید فسانه عَجَبی است‌



نظر بدهید

لینک ثابت - نوشته شده توسط عبدالله افشاری در یادداشت ثابت - سه شنبه 94 تیر 3 ساعت ساعت 1:34 صبح